Skip to main content

Zainteresowania i kierunki badań

Dorobek wielojęzyczny i międzykulturowy, wielo- i międzydyscyplinarny (filologia, filozofia, retoryka, estetyka, kulturoznawstwo) podejmujący stale poszerzające się spektrum zagadnień. Zawiera następujące momenty: podstawy filozofowania i kultury współczesności (antropologia filozoficzna, myślenie utopijne, Teoria Krytyczna, myślenie narracyjne, filozofia kobieca, relacja: poezja-metafizyka, hermeneutyka poetycka), koncepcje kultury, kulturoznawstwo jako humanistyka integralna, dialogiczność, polilog kulturowy i religijny, komunikacja estetyczna między kulturami, etyka i horyzont Dobra, myślenie międzykulturowe, pokój przez kultury. To dorobek i warsztat pracy otwarte na nowe problematyzacje i sposoby ich ujęć.

Rozwój działalności naukowej i jej punkty ciężkości na poszczególnych etapach:

W okresie studiów i wkrótce potem zainteresowania badaczki skupione były na kanonicznych dziełach literatury niemieckiej i ich współczesnych, mało jeszcze znanych interpretatorach (Walter Benjamin). To zainteresowanie i jego dogłębna intencja przeniosły się potem na innych przedstawicieli humanistyki i filozofii, zwłaszcza budzącej w Polsce wielkie zainteresowanie, lecz słabo dostępnych ze względu na niską wówczas znajomość języka, autorów filozofii niemieckiej. W IFiS PANie, gdzie Czajka-Cunico kierowała Zespołem Badawczym Współczesnej Filozofii Niemieckiego Obszaru Językowego, zadaniem naukowym, które przyszło jej podjąć, było badanie filozofii człowieka tworzonej w tym języku, co naprowadziło ją na temat antropologii filozoficznej. Realizowała zadania badawcze, przekładowe i edytorskie.

Punktem zwrotnym w jej działalności naukowej stało się spotkanie z dziełem Ernsta Blocha (1885-1977), wybitnego filozofa niemieckiego, któremu poświęciła wiele lat pracy w Polsce, a później w Niemczech, badając różne jego aspekty: antropologiczny, poetycko-estetyczny i metafizyczny, a także jego recepcję, a wreszcie historię i konteksty powstawania oraz publikacji. Z tym dziełem związanych jest wiele prac badaczki: artykułów (w wielu językach), książek (praca doktorska), wydań źródłowych prac filozofa oraz aktywności konferencyjnych. W okresie tybińskim, w którym na pierwszym planie stały zadania badawcze (przygotowanie pracy habilitacyjnej), rozwijała także dydaktykę (nauczanie w języku niemieckim retoryki dla studentów niemieckich) i pracowała w archiwach przygotowując przyszłe edycje. Rozpoczęła, po badaniach Blocha, studia nad dorobkiem poetki, filozofki kultury i religii Margarete Susman (1872-1966). Okres genueńsko-niemiecki poświęcony był dopracowywaniu własnych publikacji i wydań włoskich autorów niemieckich. Następnie, z silniejszym już uwzględnieniem wymogów kontekstu akademickiego włoskiego, przygotowaniu koncepcji wykładów Estetyki w języku włoskim uwzględniających dorobek estetyk włoskiej, niemieckiej i polskiej, a następnie wykładów Filozofii Kultury w języku włoskim o podobnym komparatystycznym czy raczej międzykulturowym nachyleniu. To okres publikacji i wystąpień najczęściej w języku włoskim, organizowania konferencji na uniwersytetach w Genui i Parmie, dających początek idei badań międzykulturowości z naciskiem na działania w sferze estetycznej, prezentacji myśli polskiej i wyróżniających ją fenomenów, twórczości kobiecej, poezji kobiecej w Polsce i Niemczech, twórczości autorów poliwalentnych kulturowo. Refleksja nad dziełem Blocha jako „dziedziczącym” dorobek kultury światowej, doświadczenia z humanistykami różnych krajów, własne doświadczenia w pracy badawczej i dydaktycznej na obszarach różnych kultur skłoniły badaczkę do podejmowania problematyki kulturowoteoretycznej, -filozoficznej i międzykulturowej, którą zajmowała się od okresu tybińskiego przez parmeńsko-genueński aż po warszawski prowadząc badania, przygotowując publikacje (w tym antologia tekstów podstawowych), organizując konferencje, wprowadzając innowacje dydaktyczne. Od 2008 r. i początku pracy na UKSW punkt ciężkości jej działań spoczął na konstytuowaniu kulturoznawstwa na WNH (pod względem merytorycznym, dydaktycznym, organizacji nauki) nawiązującego do klasyków filozofii kultury, tradycji polskich cultural studies i z akcentem na międzykulturowość.

Tworzyła studia międzykulturowe i współtworzyła studia włoskie (oficjalnie Filologia Włoska), wprowadziła innowacje dydaktyczne (zob. Dydaktyka), zgromadziła w Bibliotece UKSW literaturę kulturoznawczą i dotyczącą międzykulturowości, nadawała kierunek badaniom, organizowała konferencje międzyuczelniane i międzynarodowe, organizowała sieć współpracy międzynarodowej uczelni (Erasmus, umowy bilateralne), utrzymując relacje z poprzednimi ośrodkami swojej pracy za granicą i uczestnicząc – na miarę możliwości (dość ograniczonych z racji obfitego w Polsce pensum dydaktycznego, przynajmniej dwukrotnie przewyższającego pensum badaczy uczelniami zachodnioeuropejskimi) – w ich przedsięwzięciach.

Podstawy filozofowania i kultury współczesnej. Badania nad antropologią filozoficzną, dziełem Ernsta Blocha, Margarete Susman i innych autorów

Pierwszy silny kierunek jej badań to prace poszukujące podstaw filozofowania i kultury współczesności. W latach 80. upatrywała ich w powstających od początku lat 20. XX wieku i rozwijających się w różnych obszarach rzeczywistości ludzkiej, a w sekwencji swego rozwoju uzupełniających się wzajemnie i intensyfikujących postawach badawczych, które w nawiązaniu do głównie niemieckojęzycznej literatury przedmiotu (Hans-Georg Gadamer, Helmut Fahrenbach) zidentyfikowała jako antropologię filozoficzną, czyli linię ujęć opierającą problematykę człowieka na badaniach naukowych i zawierającą w refleksji nad nimi aspekty filozofowania teoretyczny, praktyczny i aspekt odniesienia do sensu. Stanowiska tak rozumianej antropologii filozoficznej mogącej stanowić podstawy myślenia współczesnego wyłaniające się jako antropologia tzw. biologiczna (Helmuth Plessner, Arnold Gehlen), egzystencjalizm czyli pytanie o etyczność biologicznego istnienia (Karl Jaspers, Jean-Paul Sartre, Martin Heidegger, Paul Ricœur), krytyka społeczna (Teoria Krytyczna: Max Horkheimer, Theodor Adorno, Herbert Marcuse, Jürgen Habermas; Walter Rügemer), Hermeneutyka filozoficzna (H.-G. Gadamer, Emerich Coreth), analiza językowa (Wilhelm Kamlah), psychoanaliza (Sigmund Freud, Alexander Mitscherlich) postanowiła zaprezentować jako znaczące zjawisko filozoficzne  (wyróżniające się ujęciami rzeczywistości ludzkiej we wszystkich jej warstwach otwartymi, dynamicznymi) o wspólnym zamyśle i udokumentować najważniejszymi tekstami w antologii Antropologia filozoficzna. Niestety, tylko część tej pracy została opublikowana w „Studiach Filozoficznych” (Antropologia filozoficzna), całość natomiast przekazana do wydawnictwa, które znikło w czasach przejściowych końca lat 80., nie doczekała się wydania i pozostała w maszynopisie (przekłady fragmentów z Heideggera i Gadamera ukazały się później w wydaniach całych dzieł, z których pochodziły).

Stanowiska antropologii filozoficznej jako myślenia łączącego aspekty teoretyczno- praktyczny i odniesienie do sensu odnalazła w dziele Ernsta Blocha (1885-1977) jako zespolone, a nadto umieszczone na tle ontologii (Jeszcze-Nie-Bycia), czyli rzeczywistości niegotowej, a rozwijającej się w sprzężeniu podmiot-przedmiot i kierowanej nadzieją jako zasadą (w sensie arché), obejmującej wymiar historyczny swego rozwoju i ponadhistoryczny jako wymiar wyłaniającej się z rzeczywistości immanentnej transcendentności (immanente Transzendenz). Rekonstrukcji dzieła Blocha z punktu widzenia antropologicznofilozoficznego poświęciła swoją pracę doktorską, wydobywając zarazem to dzieło spod warstwy zniekształceń pochodzących z intensywnej w latach 70. recepcji marksistowskiej (a z drugiej strony tradycyjnej recepcji teologicznej) i odsłaniając je w jego formacie „wielkiej filozofii” XX wieku formatu Hegla czy Heideggera. Oparta na doktoracie książka Człowiek znaczy nadzieja (Wydawnictwo FEA, Warszawa, 1991, 311 s.) otrzymała Nagrodę Ernst-Bloch-Förderpreis miasta Ludwigshafen nad Renem). Na temat myśli Blocha Czajka-Cunico opublikowała w tym czasie wiele artykułów i przez cały okres mojej działalności wraca do tego dzieła w swoich publikacjach.

Wielowarstwowemu dziełu Blocha jako punktowi odniesienia myśli i kultury współczesnej poświęciła również późniejsze swoje badania, prowadzone już w aspekcie poetologiczno-estetycznym, w znaczeniu, jakie poezji i estetyce (tzw. zwrot estetyczny) przypadło w XX wieku w ramach konstatowanego przez filozofów epoki postnietzscheańskiej (Susman, potem Heidegger, Gadamer) przeniesienia poszukiwań metafizycznych na obszar poezji i estetyki. W badaniach z kręgu habilitacji prześledziła linię takich poszukiwań realizujących się w nadzwyczaj żywej po Nietzschem twórczości artystycznej: literackiej (Hugo von Hofmannsthal, Marcel Proust, James Joyce, Joseph Conrad), malarskiej (ekspresjoniści), muzycznej (Arnold Schönberg). Twórczości tej towarzyszyły manifesty i autodeklaracje artystów wskazujące jako na główne jej zadanie – w sytuacji kryzysu wiedzy, filozofii, religii – uchwytywanie, choćby tylko momentalne, „istoty człowieczeństwa”, prawdy. Linię estetyczną, w której poszukiwano „chwili człowieczeństwa”, Czajka-Cunico interpretowała jako dopełnienie linii antropologicznofilozoficznej, próbującej udzielić odpowiedzi na pytania Kanta: co mogę wiedzieć? co powinienem czynić? w czym wolno mi pokładać nadzieję? jako szukanie odpowiedzi na czwarte, obejmujące wymienione trzy, pytanie Kanta: czym jest człowiek? Jak tego dopełnienia dokonuje Bloch w swoim z jednej strony monumentalnym (17 tomów Dzieł zebranych w wydawnictwie Suhrkamp we Frankfurcie w latach 1959-1978, obejmujących ontologię, logikę, filozofię religii), a z drugiej strony w intrygujący sposób wyróżniającym się swoim muzycznym, poetycko-literackim charakterem dziele, dochodziła w kolejnych pracach. W książce włoskojęzycznej Tracce dell’umano, konfrontując perspektywy i metody literaturoznawcze i filozoficzne (m.in. różne ujęcia interpretacji) przede wszystkim niemieckie i włoskie, wyłoniła stworzone przez Blocha i zawarte w otwierającym jego Dzieła zebrane zbiorze opowiadań Ślady tzw. myślenie narracyjne (pojawiające się tam, gdzie zawodzi myślenie czysto konceptualne). W pracy habilitacyjnej Poetik und Ästhetik des Augenblicks  podjęła się zadania pogłębionego określenia wyróżników myślenia narracyjnego. Fragment pracy poświęciła wzorowaniu się tych opowiadań na muzyce (której filozofia zawarta w dziele Blocha zainspirowała Adorna), sporą część pracy stanowiły interpretacje poszczególnych tekstów Śladów, o charakterze silnie intertekstualnym i odniesione filozoficznie. W podsumowaniu stwierdziła, że myślenie narracyjne Blocha ma charakter dialogiczno-polilogiczny, włączający w swój tok coraz to szerszy krąg uczestników, że zawiera elementy diegetyczne i refleksyjne, nawzajem się pobudzające, że nieustannie kształtuje wszystkich swoich uczestników (podmiot Ja-My), a to przede wszystkim za sprawą centralnego w nim „wydarzania się istoty”, konstytuowania się obrazu chwili, stanowiącego aprioripercypowania rzeczywistości i działań w odniesieniu do uchwytywanego w obrazie chwili człowieczeństwa jako do jedynie możliwej do doznania istoty. To ujęcie myślenia narracyjnego umieściła na tle prac literackofilozoficznych Blocha (często wydobywanych z rękopisów lub tekstów pozostających poza wydaniem Dzieł zebranych,) dotyczących problemów współczesnej poetyki i estetyki, takich jak komizm a filozofia, „frygidyzacja” współczesnej sztuki, podmiotowość w narracjach i filozofii, gatunkowość (baśń, powieść kryminalna), retoryka i medialność (m.in. znaczenie anakolutu, oralność, typologia obrazów i ich osadzenie w filozofii oraz odniesionych do twórców i tekstów literackich (Dante, Goethe, epicy niemieccy i europejscy). Dokonała konfrontacji Blocha z działającymi w jego kręgu autorami, jak m. in. György Lukács, Walter Benjamin, Siegfried Kracauer oraz ze stanowiskami estetyki, hermeneutyki, retoryki, lingwistyki (R. Ingarden,T. Eagleton, S. Givone, H.-G- Gadamer, P. Ricœur, Arystoteles, H. Lausberg, G. Vico, G. Genette, E. Coseriu, A. Caracciolo i in.). Wreszcie umieściła poetykę i estetykę chwili Blocha na tle pojawiających się intensywnie od początku wieku koncepcji chwili w literaturze (H. von Hofmannsthal, M. Proust, J. Conrad, J. Joyce, D. Richardson,Virginia Woolf,   R.M. Rilke, G. D’Annunzio, G. Benn, P. Celan; w podsumowaniu pracy odnosi się do autorów polskich, nieujmowanych dotąd z punktu widzenia poetyki chwili), filozofii (H. Bergson, H. Conrad-Martius, G. Wohlfart, K. Bohrer) i literaturoznawstwie (epifanie w koncepcjach autorów takich jak T. Ziolkowsky, W. Erzgräber, R. Zaiser w literaturoznawstwie najpierw anglosaskim, o szerokim potem wpływie na literaturoznawstwo – i samą twórczość literacką– niemiecką i innych kręgów językowych, koncepcje M. Wagner-Egelhaaf, S. Ledanff, P. Vollbrechta, E. Kilian, H. U. Gumbrechta). Stwierdziła, że ujęcie chwili u podstaw myślenia narracyjnego Blocha jest najbardziej wszechstronne (aspekty to eksaifnes, kairos, nun, nunc stans, Jetzt-Zeit…), a zawierając w sobie jeszcze obrazowy moment „wydarzania się istoty” może być punktem wyjścia do rozwijania myśli jako wielodyscyplinarnej, postępującej w międzydyscyplinarnych sprzężeniach, nakierowanej przez poetyckość-estetyczność (dotykającą metafizyki spełnienia chwili) ku horyzontowi sensu, istoty, Dobra. To horyzont wciąż zagęszczany, intensyfikowany w twórczości Blocha przez uwarunkowane wymogami przeżywanej aktualności „dziedziczenie” dóbr wszystkich kultur, w ich prawdziwie humanistycznym „wszechujęciu” (Erbschaft dieser Zeit, Das Prinzip Hoffnung). Takie łączące tradycję humanistyczną oraz splatające się ze sobą linie inspiracji o korzeniach żydowskich i chrześcijańskich (element tzw. „mesjanizmu teoretycznego”) ujęcie myśli i kultury uległo współcześnie zablokowaniu, zostawiając miejsce na oddziaływanie dekonstrukcjonizmu i jego dzisiejsze konsekwencje (uchylenie znaczeń, brak horyzontu sensu, nieufność, izolacjonizm, lęk jako afekt podstawowy w relacjach z innymi), na których defetyzm, nota bene, w encyklice Fratelli tutti wskazuje papież Franciszek. Bloch zmierza w odwrotnym kierunku: ku kreślonemu obrazami chwili horyzontowi nadziei i spełnienia.

Do przedstawianego tu kierunku badań zaliczyć można także „odkrycie” i rekonstrukcję dorobku Margarete Susman, poetki, filozofki kultur i religii, jednej z pierwszych filozofek płci i relacji między nimi. Dorobek ten wraz z zawartymi w nim podstawowymi dla myśli i kultury XX wieku problematyzacjami w niedostatecznym stopniu znany był nawet w Niemczech. Susman była współpracownicą Martina Bubera, organizatorką spotkań i konwersacji z wysoko później cenionymi autorami rozbudowanych koncepcji filozoficznych, takich jak Ernst Bloch, György Lukács, Hans-Georg Gadamer, którzy – jak o tym zaświadczali – z rozmów tych zaczerpnęli do dzieł swych decydującą inspirację. Rekonstruując historię twórczości Susman badaczka stwierdziła decydujący dla późniejszych rozwojów i pionierski charakter jej prac. Książka Das Wesen der modernen deutschen Lyrik (1910) przedstawia tezę o przesunięciu poszukiwań metafizycznych na obszar poezji i kreśli sylwetki poetów-metafizyków (Goethe, Stefan George, Rilke i in.), przez których twórczość dokonuje się przezwyciężenie nihilizmu i formowanie „strumienia życia” oraz koncepcje rozwijane w XX wieku: mitu-symbolu-słowa, prawdy lirycznej” (wyprzedzające o kilka dziesięcioleci zbliżone ujęcia Martina Heideggera i H.-G. Gadamera). (La donna, la decisione dell’amore e il desiderio metafisico). Susman wskazuje na lirykę (lirykę niemiecką początku XX wieku, ale i lirykę w ogóle) jako płaszczyznę metafizyczną, religijną, płaszczyznę istotowości, „zakorzeniania się” i konstytuowania – jak u Giambattisty Vica – kultury.  Susman uprawia hermeneutykę tzw. „poetycką”, odnoszącą interpretacje zjawisk kultury do wyłaniającego się w niej poetycko wyrażanego horyzontu sensu (można w niej upatrywać rozszerzenia hermeneutyki o decydujące dla twórczości Susman doświadczenie poetyckiego przezwyciężania nihilizmu zaczerpnięte z dzieła Giacomo Leopardiego),

Książkę Vom Sinn der Liebe (1912) rozpoznała jako pierwszą, i bodajże jedyną dotąd, metafizykę stworzoną przez kobietę, metafizykę opartą afekcie podstawowym miłości, który jako jedyny umożliwia związek z istotą. Istota zatem wydobywa się w ujęciu Susman z życia, z zanurzonej w życiu i cielesności relacji ludzkiej i jej dramatycznej i radykalnej dialektyki, sięgającej najwyższej intensywności, w którym to momencie się „wydarza” dokonując odwrócenia bezładnego strumienia życia i inicjując jego nakierowane na sens kształtowanie.

Badania i edycje tekstów źródłowych filozofii i kultury niemieckiej

Za znaczący drugi kierunek działań uznać można osiągnięcie przez badaczkę najwyższego bodaj stopnia wiedzy na temat tekstów Ernesta Blocha, kontekstu ich powstawania, intertekstualności, stylistyki, historii redakcji i publikacji, umiejętności ich identyfikowania, datowania i rekonstrukcji okoliczności ich powstawania oraz edytowania jako tekstów źródłowych kultury niemieckojęzycznej. Wiedzę tę, umiejętności i kompetencję zdobyła w pracach prowadzonych w Archiwum Blocha Biblioteki Uniwersyteckiej w Tybindze (przeniesionym następnie do Ernst-Bloch-Zentrum w Ludwigshafen nad Renem) dotyczących rekonstrukcji tekstów literackich Blocha (Spuren, Literarische Aufsätze), oraz prac Blocha pozostałych w rękopisie i maszynopisach. Prace te prowadziła w perspektywie swoich własnych badań (zob. powyżej), a także w perspektywie wydania krytyczno-historycznego dziel Blocha projektowanej przez wydawnictwo Suhrkamp we Frankfurcie nad Menem, od którego to planu po śmierci dyrektora Siegfrieda Unselda (historycznego wydawcy Blocha, autorów Szkoły Frankfurckiej i filozofów współczesnych) odstąpiono. Przygotowany przez badaczkę materiał do wydania historyczno-krytycznego tomów Spuren i Literarische Aufsätze oczekuje na publikację (w minimalnej wersji reprezentowany jest w polskim wydaniu Ṡladów). Opublikowane natomiast zostało przygotowane z rękopisów wydanie listów Ernsta Blocha Das Abenteuer der Treue. Briefe an Karola 1928-1949(Suhrkamp 2005).. Listy zostały datowane na podstawie detektywistycznych niemal rozpoznań i opatrzone przypisami powstałymi w wyniku badań nad historią i życiem kulturalnym i politycznym Niemiec i Europy lat 30. i 40. Wydanie listów pozwoliło na datowanie wielu tekstów Blocha i określenie pogłębiających interpretację okoliczności ich powstania, pozwoliło też na rekonstrukcję atmosfery i intensywnych dyskusji intelektualnych w Niemczech lat 30., i dokonujących się w nich zwrotów, tak ważnych dla późniejszych dziejów XX wieku. Odkryto nieznane fakty, relacje i okoliczności. Niektóre z takich odkryć pozwoliło na nowe ujęcia problematyczne i porównawcze, m.in. takich tematów jak oddziaływanie Waltera Benjamina, formowanie się twórczości Siegfrieda Kracauera, dyskusji literackiej Blocha z Bertoltem Brechtem. Wiedzę, umiejętności i kompetencje edytorskie poszerzyła w pracy nad dorobkiem Margarete Susman prowadząc kwerendy w antykwariatach, bibliotekach uniwersyteckich, archiwach prywatnych (archiwum prywatne syna Susman, Erwina von Bendemanna w Londynie), a przede wszystkim w Deutsches Literaturarchiv w Marbach. Wydała w przekładzie na włoski książkę Susman (metafizykę) Il senso dell’amore, zaopatrzoną w rozprawę wprowadzającą, prezentującą całościowo dorobek autorki, jego recepcję i znaczenie oraz bibliografię. Wydanie to zainspirowało recepcję Susman we Włoszech. W trakcie kolejnych pobytów w Marbach badaczka wydobyła ze spuścizny Susman i przygotowała do publikacji 2 tomy jej prac w języku niemieckim: tom nieznanych dotąd tekstów literackich Susman (Masken Gottes, Der Pfarrer, Xenia,Kasan, Davids Tod i in.)  i tom prac o myśli żydowskiej (23 teksty. m.in. Judentum und Kultur, Wege des Zionismus, Spinoza und das jűdische Weltgefühl, Martin Buber i inne z lat 1907-1943). Wydania oczekuje także korespondencja między Ernstem Blochem a Margarete Susman, zestawiona przez badaczkę
w trakcie kwerend w różnych archiwach. Wszystkie trzy tomy nie zostały dotąd wydane z racji niemożności skoordynowania obowiązków w różnych ośrodkach. Wśród prac edytorskich Czajki-Cunico znajduje się przekład na język polski
Śladów Ernsta Blocha opatrzony rozprawą wprowadzającą i historyczno-krytycznym komentarzem do tekstu.

Badania kultury: aspekt dialogiczny i międzykulturowy

Za trzeci kierunek badań naukowych Czajki-Cunico uznać należy pracę na polu badań kultury, a w nim całość prac związanych z międzykulturowością. Już w okresie działalności w Tybindze, a potem przede wszystkim w Parmie poszukiwała opierając się na klasykach filozofii i teorii kultury (Vico, Goethe, Cassirer), a także na badaniach i dyskusjach współczesnych, intensywnych w sytuacji zwrotu kulturowego, podstaw badań nad kulturą i koncepcji kultury naszych czasów. Na podstawie tych poszukiwać stworzyła profil merytoryczny kulturoznawstwa, przekładany na działalność badawczą, dydaktyczną i organizacji nauki. W profilu tym kulturoznawstwo ujmuje się jako humanistykę integralną, skupiającą badania różnych dyscyplin wokół uprawianej na polu hermeneutyki, w tym także hermeneutyki poetyckiej (por. wyżej Susman), podstawowej dla kultury i nawiązującej do pierwotnego znaczenia tego słowa (colere, cura di sé) troski o człowieczeństwo. Nacisk w tym ujęciu kulturoznawstwa kładła na historię pojęcia, filozoficzne i teoretyczne podstawy badania kultury, nawiązując w tym – co wyróżniało je w stosunku do innych kulturoznawstwo powstałych i powstających w tym czasie w Polsce – do tradycji humanistycznej od starożytności przez tomizm po Renesans, myśl nowożytną anglosaską i francuską, okres niemieckich koncepcji Bildungi szczególną w niej linii filozofii kultury prowadzącej od Vica przez Goethego do Ernsta Cassirera i Marthy Nussbaum. Kulturoznawstwo to nawiązywało także do dorobku polskich cultural studies (Znaniecki, Ossowski, Chałasiński, Kłoskowska). Momentem, który Czajka-Cunico starała się wprowadzić do tak koncypowanego kulturoznawstwa oraz w ogóle do humanistyki polskiej, była międzykulturowość, ujęta najzwięźlej jako podejście do problemów humanistyki uwzględniającego różne tradycje kulturowe, podejście niezbywalne dla współczesnej humanistyki tworzonej w wielokulturowym świecie, której rozpoznania, by móc być uznanymi jako naukowe powinny wykazać aspirujący do uniwersalności światowy (w sensie Kanta i Goethego) wymiar.

Działania w zakresie międzykulturowości miały po pierwsze charakter teoretyczny. W odniesieniu do klasyków filozofii kultury, w dyskusji na temat orientalizmu (Edwarda Saida) oraz różnych postaw postkolonializmu (Frantz Fanon, Homi Bhabha, Gayatri Chakravorty Spivak), w wymianie z badaczami niemieckimi i włoskimi (Pier Cesare Bori, Karl-Josef Kuschel), w pogłębieniu wskazań Antoniny Kłoskowskiej w konkluzji jej ostatnich publikacji, w konfrontacji z problematyką estetyki i w odniesieniu do powstającej żywiołowo twórczości międzykulturowej wyłoniła założenia filozofii międzykulturowości rozwijała różne ich aspekty. Próbowała wyjść w nich poza metodologię socjologiczną i dekonstruktywizm, odwołując się natomiast do krytyki kultury i hermeneutyki nadziei – mogąc się w tym oprzeć na podstawach wypracowanych w analizach dzieła Blocha (przede wszystkim Das Prinzip Hoffnung jako encyklopedia treści nadziei) i dzieło Susman.