Zainteresowania i kierunki badań
Dorobek wielojęzyczny i międzykulturowy, wielo- i międzydyscyplinarny (filologia, filozofia, retoryka, estetyka, kulturoznawstwo) podejmujący stale poszerzające się spektrum zagadnień. Zawiera następujące momenty: podstawy filozofowania i kultury współczesności (antropologia filozoficzna, myślenie utopijne, Teoria Krytyczna, myślenie narracyjne, filozofia kobieca, relacja: poezja-metafizyka, hermeneutyka poetycka), koncepcje kultury, kulturoznawstwo jako humanistyka integralna, dialogiczność, polilog kulturowy i religijny, komunikacja estetyczna między kulturami, etyka i horyzont Dobra, myślenie międzykulturowe, pokój przez kultury. To dorobek i warsztat pracy otwarte na nowe problematyzacje i sposoby ich ujęć.
W okresie studiów i wkrótce potem zainteresowania badaczki skupione były na kanonicznych dziełach literatury niemieckiej i ich współczesnych, mało jeszcze znanych interpretatorach (Walter Benjamin). To zainteresowanie i jego dogłębna intencja przeniosły się potem na innych przedstawicieli humanistyki i filozofii, zwłaszcza budzącej w Polsce wielkie zainteresowanie, lecz słabo dostępnych ze względu na niską wówczas znajomość języka, autorów filozofii niemieckiej. W IFiS PANie, gdzie Czajka-Cunico kierowała Zespołem Badawczym Współczesnej Filozofii Niemieckiego Obszaru Językowego, zadaniem naukowym, które przyszło jej podjąć, było badanie filozofii człowieka tworzonej w tym języku, co naprowadziło ją na temat antropologii filozoficznej. Realizowała zadania badawcze, przekładowe i edytorskie.
Punktem zwrotnym w jej działalności naukowej stało się spotkanie z dziełem Ernsta Blocha (1885-1977), wybitnego filozofa niemieckiego, któremu poświęciła wiele lat pracy w Polsce, a później w Niemczech, badając różne jego aspekty: antropologiczny, poetycko-estetyczny i metafizyczny, a także jego recepcję, a wreszcie historię i konteksty powstawania oraz publikacji. Z tym dziełem związanych jest wiele prac badaczki: artykułów (w wielu językach), książek (praca doktorska), wydań źródłowych prac filozofa oraz aktywności konferencyjnych. W okresie tybińskim, w którym na pierwszym planie stały zadania badawcze (przygotowanie pracy habilitacyjnej), rozwijała także dydaktykę (nauczanie w języku niemieckim retoryki dla studentów niemieckich) i pracowała w archiwach przygotowując przyszłe edycje. Rozpoczęła, po badaniach Blocha, studia nad dorobkiem poetki, filozofki kultury i religii Margarete Susman (1872-1966). Okres genueńsko-niemiecki poświęcony był dopracowywaniu własnych publikacji i wydań włoskich autorów niemieckich. Następnie, z silniejszym już uwzględnieniem wymogów kontekstu akademickiego włoskiego, przygotowaniu koncepcji wykładów Estetyki w języku włoskim uwzględniających dorobek estetyk włoskiej, niemieckiej i polskiej, a następnie wykładów Filozofii Kultury w języku włoskim o podobnym komparatystycznym czy raczej międzykulturowym nachyleniu. To okres publikacji i wystąpień najczęściej w języku włoskim, organizowania konferencji na uniwersytetach w Genui i Parmie, dających początek idei badań międzykulturowości z naciskiem na działania w sferze estetycznej, prezentacji myśli polskiej i wyróżniających ją fenomenów, twórczości kobiecej, poezji kobiecej w Polsce i Niemczech, twórczości autorów poliwalentnych kulturowo. Refleksja nad dziełem Blocha jako „dziedziczącym” dorobek kultury światowej, doświadczenia z humanistykami różnych krajów, własne doświadczenia w pracy badawczej i dydaktycznej na obszarach różnych kultur skłoniły badaczkę do podejmowania problematyki kulturowoteoretycznej, -filozoficznej i międzykulturowej, którą zajmowała się od okresu tybińskiego przez parmeńsko-genueński aż po warszawski prowadząc badania, przygotowując publikacje (w tym antologia tekstów podstawowych), organizując konferencje, wprowadzając innowacje dydaktyczne. Od 2008 r. i początku pracy na UKSW punkt ciężkości jej działań spoczął na konstytuowaniu kulturoznawstwa na WNH (pod względem merytorycznym, dydaktycznym, organizacji nauki) nawiązującego do klasyków filozofii kultury, tradycji polskich cultural studies i z akcentem na międzykulturowość.
Tworzyła studia międzykulturowe i współtworzyła studia włoskie (oficjalnie Filologia Włoska), wprowadziła innowacje dydaktyczne (zob. Dydaktyka), zgromadziła w Bibliotece UKSW literaturę kulturoznawczą i dotyczącą międzykulturowości, nadawała kierunek badaniom, organizowała konferencje międzyuczelniane i międzynarodowe, organizowała sieć współpracy międzynarodowej uczelni (Erasmus, umowy bilateralne), utrzymując relacje z poprzednimi ośrodkami swojej pracy za granicą i uczestnicząc – na miarę możliwości (dość ograniczonych z racji obfitego w Polsce pensum dydaktycznego, przynajmniej dwukrotnie przewyższającego pensum badaczy uczelniami zachodnioeuropejskimi) – w ich przedsięwzięciach.
Pierwszy silny kierunek jej badań to prace poszukujące podstaw filozofowania i kultury współczesności. W latach 80. upatrywała ich w powstających od początku lat 20. XX wieku i rozwijających się w różnych obszarach rzeczywistości ludzkiej, a w sekwencji swego rozwoju uzupełniających się wzajemnie i intensyfikujących postawach badawczych, które w nawiązaniu do głównie niemieckojęzycznej literatury przedmiotu (Hans-Georg Gadamer, Helmut Fahrenbach) zidentyfikowała jako antropologię filozoficzną, czyli linię ujęć opierającą problematykę człowieka na badaniach naukowych i zawierającą w refleksji nad nimi aspekty filozofowania teoretyczny, praktyczny i aspekt odniesienia do sensu. Stanowiska tak rozumianej antropologii filozoficznej mogącej stanowić podstawy myślenia współczesnego wyłaniające się jako antropologia tzw. biologiczna (Helmuth Plessner, Arnold Gehlen), egzystencjalizm czyli pytanie o etyczność biologicznego istnienia (Karl Jaspers, Jean-Paul Sartre, Martin Heidegger, Paul Ricœur), krytyka społeczna (Teoria Krytyczna: Max Horkheimer, Theodor Adorno, Herbert Marcuse, Jürgen Habermas; Walter Rügemer), Hermeneutyka filozoficzna (H.-G. Gadamer, Emerich Coreth), analiza językowa (Wilhelm Kamlah), psychoanaliza (Sigmund Freud, Alexander Mitscherlich) postanowiła zaprezentować jako znaczące zjawisko filozoficzne (wyróżniające się ujęciami rzeczywistości ludzkiej we wszystkich jej warstwach otwartymi, dynamicznymi) o wspólnym zamyśle i udokumentować najważniejszymi tekstami w antologii Antropologia filozoficzna. Niestety, tylko część tej pracy została opublikowana w „Studiach Filozoficznych” (Antropologia filozoficzna), całość natomiast przekazana do wydawnictwa, które znikło w czasach przejściowych końca lat 80., nie doczekała się wydania i pozostała w maszynopisie (przekłady fragmentów z Heideggera i Gadamera ukazały się później w wydaniach całych dzieł, z których pochodziły).
Stanowiska antropologii filozoficznej jako myślenia łączącego aspekty teoretyczno- praktyczny i odniesienie do sensu odnalazła w dziele Ernsta Blocha (1885-1977) jako zespolone, a nadto umieszczone na tle ontologii (Jeszcze-Nie-Bycia), czyli rzeczywistości niegotowej, a rozwijającej się w sprzężeniu podmiot-przedmiot i kierowanej nadzieją jako zasadą (w sensie arché), obejmującej wymiar historyczny swego rozwoju i ponadhistoryczny jako wymiar wyłaniającej się z rzeczywistości immanentnej transcendentności (immanente Transzendenz). Rekonstrukcji dzieła Blocha z punktu widzenia antropologicznofilozoficznego poświęciła swoją pracę doktorską, wydobywając zarazem to dzieło spod warstwy zniekształceń pochodzących z intensywnej w latach 70. recepcji marksistowskiej (a z drugiej strony tradycyjnej recepcji teologicznej) i odsłaniając je w jego formacie „wielkiej filozofii” XX wieku formatu Hegla czy Heideggera. Oparta na doktoracie książka Człowiek znaczy nadzieja (Wydawnictwo FEA, Warszawa, 1991, 311 s.) otrzymała Nagrodę Ernst-Bloch-Förderpreis miasta Ludwigshafen nad Renem). Na temat myśli Blocha Czajka-Cunico opublikowała w tym czasie wiele artykułów i przez cały okres mojej działalności wraca do tego dzieła w swoich publikacjach.
Wielowarstwowemu dziełu Blocha jako punktowi odniesienia myśli i kultury współczesnej poświęciła również późniejsze swoje badania, prowadzone już w aspekcie poetologiczno-estetycznym, w znaczeniu, jakie poezji i estetyce (tzw. zwrot estetyczny) przypadło w XX wieku w ramach konstatowanego przez filozofów epoki postnietzscheańskiej (Susman, potem Heidegger, Gadamer) przeniesienia poszukiwań metafizycznych na obszar poezji i estetyki. W badaniach z kręgu habilitacji prześledziła linię takich poszukiwań realizujących się w nadzwyczaj żywej po Nietzschem twórczości artystycznej: literackiej (Hugo von Hofmannsthal, Marcel Proust, James Joyce, Joseph Conrad), malarskiej (ekspresjoniści), muzycznej (Arnold Schönberg). Twórczości tej towarzyszyły manifesty i autodeklaracje artystów wskazujące jako na główne jej zadanie – w sytuacji kryzysu wiedzy, filozofii, religii – uchwytywanie, choćby tylko momentalne, „istoty człowieczeństwa”, prawdy. Linię estetyczną, w której poszukiwano „chwili człowieczeństwa”, Czajka-Cunico interpretowała jako dopełnienie linii antropologicznofilozoficznej, próbującej udzielić odpowiedzi na pytania Kanta: co mogę wiedzieć? co powinienem czynić? w czym wolno mi pokładać nadzieję? jako szukanie odpowiedzi na czwarte, obejmujące wymienione trzy, pytanie Kanta: czym jest człowiek? Jak tego dopełnienia dokonuje Bloch w swoim z jednej strony monumentalnym (17 tomów Dzieł zebranych w wydawnictwie Suhrkamp we Frankfurcie w latach 1959-1978, obejmujących ontologię, logikę, filozofię religii), a z drugiej strony w intrygujący sposób wyróżniającym się swoim muzycznym, poetycko-literackim charakterem dziele, dochodziła w kolejnych pracach. W książce włoskojęzycznej Tracce dell’umano, konfrontując perspektywy i metody literaturoznawcze i filozoficzne (m.in. różne ujęcia interpretacji) przede wszystkim niemieckie i włoskie, wyłoniła stworzone przez Blocha i zawarte w otwierającym jego Dzieła zebrane zbiorze opowiadań Ślady tzw. myślenie narracyjne (pojawiające się tam, gdzie zawodzi myślenie czysto konceptualne). W pracy habilitacyjnej Poetik und Ästhetik des Augenblicks podjęła się zadania pogłębionego określenia wyróżników myślenia narracyjnego. Fragment pracy poświęciła wzorowaniu się tych opowiadań na muzyce (której filozofia zawarta w dziele Blocha zainspirowała Adorna), sporą część pracy stanowiły interpretacje poszczególnych tekstów Śladów, o charakterze silnie intertekstualnym i odniesione filozoficznie. W podsumowaniu stwierdziła, że myślenie narracyjne Blocha ma charakter dialogiczno-polilogiczny, włączający w swój tok coraz to szerszy krąg uczestników, że zawiera elementy diegetyczne i refleksyjne, nawzajem się pobudzające, że nieustannie kształtuje wszystkich swoich uczestników (podmiot Ja-My), a to przede wszystkim za sprawą centralnego w nim „wydarzania się istoty”, konstytuowania się obrazu chwili, stanowiącego aprioripercypowania rzeczywistości i działań w odniesieniu do uchwytywanego w obrazie chwili człowieczeństwa jako do jedynie możliwej do doznania istoty. To ujęcie myślenia narracyjnego umieściła na tle prac literackofilozoficznych Blocha (często wydobywanych z rękopisów lub tekstów pozostających poza wydaniem Dzieł zebranych,) dotyczących problemów współczesnej poetyki i estetyki, takich jak komizm a filozofia, „frygidyzacja” współczesnej sztuki, podmiotowość w narracjach i filozofii, gatunkowość (baśń, powieść kryminalna), retoryka i medialność (m.in. znaczenie anakolutu, oralność, typologia obrazów i ich osadzenie w filozofii oraz odniesionych do twórców i tekstów literackich (Dante, Goethe, epicy niemieccy i europejscy). Dokonała konfrontacji Blocha z działającymi w jego kręgu autorami, jak m. in. György Lukács, Walter Benjamin, Siegfried Kracauer oraz ze stanowiskami estetyki, hermeneutyki, retoryki, lingwistyki (R. Ingarden,T. Eagleton, S. Givone, H.-G- Gadamer, P. Ricœur, Arystoteles, H. Lausberg, G. Vico, G. Genette, E. Coseriu, A. Caracciolo i in.). Wreszcie umieściła poetykę i estetykę chwili Blocha na tle pojawiających się intensywnie od początku wieku koncepcji chwili w literaturze (H. von Hofmannsthal, M. Proust, J. Conrad, J. Joyce, D. Richardson,Virginia Woolf, R.M. Rilke, G. D’Annunzio, G. Benn, P. Celan; w podsumowaniu pracy odnosi się do autorów polskich, nieujmowanych dotąd z punktu widzenia poetyki chwili), filozofii (H. Bergson, H. Conrad-Martius, G. Wohlfart, K. Bohrer) i literaturoznawstwie (epifanie w koncepcjach autorów takich jak T. Ziolkowsky, W. Erzgräber, R. Zaiser w literaturoznawstwie najpierw anglosaskim, o szerokim potem wpływie na literaturoznawstwo – i samą twórczość literacką– niemiecką i innych kręgów językowych, koncepcje M. Wagner-Egelhaaf, S. Ledanff, P. Vollbrechta, E. Kilian, H. U. Gumbrechta). Stwierdziła, że ujęcie chwili u podstaw myślenia narracyjnego Blocha jest najbardziej wszechstronne (aspekty to eksaifnes, kairos, nun, nunc stans, Jetzt-Zeit…), a zawierając w sobie jeszcze obrazowy moment „wydarzania się istoty” może być punktem wyjścia do rozwijania myśli jako wielodyscyplinarnej, postępującej w międzydyscyplinarnych sprzężeniach, nakierowanej przez poetyckość-estetyczność (dotykającą metafizyki spełnienia chwili) ku horyzontowi sensu, istoty, Dobra. To horyzont wciąż zagęszczany, intensyfikowany w twórczości Blocha przez uwarunkowane wymogami przeżywanej aktualności „dziedziczenie” dóbr wszystkich kultur, w ich prawdziwie humanistycznym „wszechujęciu” (Erbschaft dieser Zeit, Das Prinzip Hoffnung). Takie łączące tradycję humanistyczną oraz splatające się ze sobą linie inspiracji o korzeniach żydowskich i chrześcijańskich (element tzw. „mesjanizmu teoretycznego”) ujęcie myśli i kultury uległo współcześnie zablokowaniu, zostawiając miejsce na oddziaływanie dekonstrukcjonizmu i jego dzisiejsze konsekwencje (uchylenie znaczeń, brak horyzontu sensu, nieufność, izolacjonizm, lęk jako afekt podstawowy w relacjach z innymi), na których defetyzm, nota bene, w encyklice Fratelli tutti wskazuje papież Franciszek. Bloch zmierza w odwrotnym kierunku: ku kreślonemu obrazami chwili horyzontowi nadziei i spełnienia.
Do przedstawianego tu kierunku badań zaliczyć można także „odkrycie” i rekonstrukcję dorobku Margarete Susman, poetki, filozofki kultur i religii, jednej z pierwszych filozofek płci i relacji między nimi. Dorobek ten wraz z zawartymi w nim podstawowymi dla myśli i kultury XX wieku problematyzacjami w niedostatecznym stopniu znany był nawet w Niemczech. Susman była współpracownicą Martina Bubera, organizatorką spotkań i konwersacji z wysoko później cenionymi autorami rozbudowanych koncepcji filozoficznych, takich jak Ernst Bloch, György Lukács, Hans-Georg Gadamer, którzy – jak o tym zaświadczali – z rozmów tych zaczerpnęli do dzieł swych decydującą inspirację. Rekonstruując historię twórczości Susman badaczka stwierdziła decydujący dla późniejszych rozwojów i pionierski charakter jej prac. Książka Das Wesen der modernen deutschen Lyrik (1910) przedstawia tezę o przesunięciu poszukiwań metafizycznych na obszar poezji i kreśli sylwetki poetów-metafizyków (Goethe, Stefan George, Rilke i in.), przez których twórczość dokonuje się przezwyciężenie nihilizmu i formowanie „strumienia życia” oraz koncepcje rozwijane w XX wieku: mitu-symbolu-słowa, prawdy lirycznej” (wyprzedzające o kilka dziesięcioleci zbliżone ujęcia Martina Heideggera i H.-G. Gadamera). (La donna, la decisione dell’amore e il desiderio metafisico). Susman wskazuje na lirykę (lirykę niemiecką początku XX wieku, ale i lirykę w ogóle) jako płaszczyznę metafizyczną, religijną, płaszczyznę istotowości, „zakorzeniania się” i konstytuowania – jak u Giambattisty Vica – kultury. Susman uprawia hermeneutykę tzw. „poetycką”, odnoszącą interpretacje zjawisk kultury do wyłaniającego się w niej poetycko wyrażanego horyzontu sensu (można w niej upatrywać rozszerzenia hermeneutyki o decydujące dla twórczości Susman doświadczenie poetyckiego przezwyciężania nihilizmu zaczerpnięte z dzieła Giacomo Leopardiego),
Książkę Vom Sinn der Liebe (1912) rozpoznała jako pierwszą, i bodajże jedyną dotąd, metafizykę stworzoną przez kobietę, metafizykę opartą afekcie podstawowym miłości, który jako jedyny umożliwia związek z istotą. Istota zatem wydobywa się w ujęciu Susman z życia, z zanurzonej w życiu i cielesności relacji ludzkiej i jej dramatycznej i radykalnej dialektyki, sięgającej najwyższej intensywności, w którym to momencie się „wydarza” dokonując odwrócenia bezładnego strumienia życia i inicjując jego nakierowane na sens kształtowanie.
Za znaczący drugi kierunek działań uznać można osiągnięcie przez badaczkę najwyższego bodaj stopnia wiedzy na temat tekstów Ernesta Blocha, kontekstu ich powstawania, intertekstualności, stylistyki, historii redakcji i publikacji, umiejętności ich identyfikowania, datowania i rekonstrukcji okoliczności ich powstawania oraz edytowania jako tekstów źródłowych kultury niemieckojęzycznej. Wiedzę tę, umiejętności i kompetencję zdobyła w pracach prowadzonych w Archiwum Blocha Biblioteki Uniwersyteckiej w Tybindze (przeniesionym następnie do Ernst-Bloch-Zentrum w Ludwigshafen nad Renem) dotyczących rekonstrukcji tekstów literackich Blocha (Spuren, Literarische Aufsätze), oraz prac Blocha pozostałych w rękopisie i maszynopisach. Prace te prowadziła w perspektywie swoich własnych badań (zob. powyżej), a także w perspektywie wydania krytyczno-historycznego dziel Blocha projektowanej przez wydawnictwo Suhrkamp we Frankfurcie nad Menem, od którego to planu po śmierci dyrektora Siegfrieda Unselda (historycznego wydawcy Blocha, autorów Szkoły Frankfurckiej i filozofów współczesnych) odstąpiono. Przygotowany przez badaczkę materiał do wydania historyczno-krytycznego tomów Spuren i Literarische Aufsätze oczekuje na publikację (w minimalnej wersji reprezentowany jest w polskim wydaniu Ṡladów). Opublikowane natomiast zostało przygotowane z rękopisów wydanie listów Ernsta Blocha Das Abenteuer der Treue. Briefe an Karola 1928-1949(Suhrkamp 2005).. Listy zostały datowane na podstawie detektywistycznych niemal rozpoznań i opatrzone przypisami powstałymi w wyniku badań nad historią i życiem kulturalnym i politycznym Niemiec i Europy lat 30. i 40. Wydanie listów pozwoliło na datowanie wielu tekstów Blocha i określenie pogłębiających interpretację okoliczności ich powstania, pozwoliło też na rekonstrukcję atmosfery i intensywnych dyskusji intelektualnych w Niemczech lat 30., i dokonujących się w nich zwrotów, tak ważnych dla późniejszych dziejów XX wieku. Odkryto nieznane fakty, relacje i okoliczności. Niektóre z takich odkryć pozwoliło na nowe ujęcia problematyczne i porównawcze, m.in. takich tematów jak oddziaływanie Waltera Benjamina, formowanie się twórczości Siegfrieda Kracauera, dyskusji literackiej Blocha z Bertoltem Brechtem. Wiedzę, umiejętności i kompetencje edytorskie poszerzyła w pracy nad dorobkiem Margarete Susman prowadząc kwerendy w antykwariatach, bibliotekach uniwersyteckich, archiwach prywatnych (archiwum prywatne syna Susman, Erwina von Bendemanna w Londynie), a przede wszystkim w Deutsches Literaturarchiv w Marbach. Wydała w przekładzie na włoski książkę Susman (metafizykę) Il senso dell’amore, zaopatrzoną w rozprawę wprowadzającą, prezentującą całościowo dorobek autorki, jego recepcję i znaczenie oraz bibliografię. Wydanie to zainspirowało recepcję Susman we Włoszech. W trakcie kolejnych pobytów w Marbach badaczka wydobyła ze spuścizny Susman i przygotowała do publikacji 2 tomy jej prac w języku niemieckim: tom nieznanych dotąd tekstów literackich Susman (Masken Gottes, Der Pfarrer, Xenia,Kasan, Davids Tod i in.) i tom prac o myśli żydowskiej (23 teksty. m.in. Judentum und Kultur, Wege des Zionismus, Spinoza und das jűdische Weltgefühl, Martin Buber i inne z lat 1907-1943). Wydania oczekuje także korespondencja między Ernstem Blochem a Margarete Susman, zestawiona przez badaczkę
w trakcie kwerend w różnych archiwach. Wszystkie trzy tomy nie zostały dotąd wydane z racji niemożności skoordynowania obowiązków w różnych ośrodkach. Wśród prac edytorskich Czajki-Cunico znajduje się przekład na język polski Śladów Ernsta Blocha opatrzony rozprawą wprowadzającą i historyczno-krytycznym komentarzem do tekstu.
Za trzeci kierunek badań naukowych Czajki-Cunico uznać należy pracę na polu badań kultury, a w nim całość prac związanych z międzykulturowością. Już w okresie działalności w Tybindze, a potem przede wszystkim w Parmie poszukiwała opierając się na klasykach filozofii i teorii kultury (Vico, Goethe, Cassirer), a także na badaniach i dyskusjach współczesnych, intensywnych w sytuacji zwrotu kulturowego, podstaw badań nad kulturą i koncepcji kultury naszych czasów. Na podstawie tych poszukiwać stworzyła profil merytoryczny kulturoznawstwa, przekładany na działalność badawczą, dydaktyczną i organizacji nauki. W profilu tym kulturoznawstwo ujmuje się jako humanistykę integralną, skupiającą badania różnych dyscyplin wokół uprawianej na polu hermeneutyki, w tym także hermeneutyki poetyckiej (por. wyżej Susman), podstawowej dla kultury i nawiązującej do pierwotnego znaczenia tego słowa (colere, cura di sé) troski o człowieczeństwo. Nacisk w tym ujęciu kulturoznawstwa kładła na historię pojęcia, filozoficzne i teoretyczne podstawy badania kultury, nawiązując w tym – co wyróżniało je w stosunku do innych kulturoznawstwo powstałych i powstających w tym czasie w Polsce – do tradycji humanistycznej od starożytności przez tomizm po Renesans, myśl nowożytną anglosaską i francuską, okres niemieckich koncepcji Bildungi szczególną w niej linii filozofii kultury prowadzącej od Vica przez Goethego do Ernsta Cassirera i Marthy Nussbaum. Kulturoznawstwo to nawiązywało także do dorobku polskich cultural studies (Znaniecki, Ossowski, Chałasiński, Kłoskowska). Momentem, który Czajka-Cunico starała się wprowadzić do tak koncypowanego kulturoznawstwa oraz w ogóle do humanistyki polskiej, była międzykulturowość, ujęta najzwięźlej jako podejście do problemów humanistyki uwzględniającego różne tradycje kulturowe, podejście niezbywalne dla współczesnej humanistyki tworzonej w wielokulturowym świecie, której rozpoznania, by móc być uznanymi jako naukowe powinny wykazać aspirujący do uniwersalności światowy (w sensie Kanta i Goethego) wymiar.
Działania w zakresie międzykulturowości miały po pierwsze charakter teoretyczny. W odniesieniu do klasyków filozofii kultury, w dyskusji na temat orientalizmu (Edwarda Saida) oraz różnych postaw postkolonializmu (Frantz Fanon, Homi Bhabha, Gayatri Chakravorty Spivak), w wymianie z badaczami niemieckimi i włoskimi (Pier Cesare Bori, Karl-Josef Kuschel), w pogłębieniu wskazań Antoniny Kłoskowskiej w konkluzji jej ostatnich publikacji, w konfrontacji z problematyką estetyki i w odniesieniu do powstającej żywiołowo twórczości międzykulturowej wyłoniła założenia filozofii międzykulturowości rozwijała różne ich aspekty. Próbowała wyjść w nich poza metodologię socjologiczną i dekonstruktywizm, odwołując się natomiast do krytyki kultury i hermeneutyki nadziei – mogąc się w tym oprzeć na podstawach wypracowanych w analizach dzieła Blocha (przede wszystkim Das Prinzip Hoffnung jako encyklopedia treści nadziei) i dzieło Susman.